Bà tên thật là Dương Thị Lệ Thủy, về sau đổi thành Trần Thị Lệ Thủy, sinh ngày 20 tháng 5 năm 1948, trong một gia đình nông dân nghèo tại làng Đông Thành, huyện Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long. Gia đình bà có 8 chị em, trong đó bà là chị cả.
Do cuộc sống khó khăn, từ nhỏ, bà đã theo gia đình lên Sài Gòn để mưu sinh. Năm lên 10 tuổi, một nghệ sĩ nghiệp dư là Tư Long làm ở ban văn nghệ xóm bên tình cờ nghe bà ca vọng cổ, đã mời bà tham gia và gửi theo học ca cổ với thầy Năm Truyền làm thợ hớt tóc ở Khánh Hội. Sau đó Lệ Thủy được gửi sang học bài bản cải lương 3 Nam, 6 Bắc với nhạc sĩ Tám Đen. Lúc đó các em của Lệ Thủy liên tục đau ốm, gia đình nợ nần tứ phía. Không tiếp tục đến trường được do không có khai sinh, Lệ Thủy đã phải làm việc sớm để phụ giúp gia đình và quyết định xin đi theo làm việc ở gánh Trâm Vàng (ở TP. Biên Hòa - tỉnh Đồng Nai) để đỡ gánh nặng cho ba má.
Với bài ca cổ "Cô gái bán đèn hoa giấy", đầu tiên qua việc ngâm thơ hậu trường, đóng những vai kép con trên sân khấu... 13 tuổi, Lệ Thủy thế vai kép con trên đoàn Trâm Vàng, 14 tuổi Lệ Thủy đóng các vai đào nhì. Một thời gian sau, Lệ Thủy rời Trâm Vàng để về Công ty Kim Chung của ông bầu Trần Viết Long, một đại bang có 7 đoàn hát. Tại sân khấu này Lệ Thủy đã được soạn giả Ngọc Văn nhận làm con nuôi, ông viết nhiều kịch bản đưa Lệ Thủy vào đóng từ vai phụ cho đến vai chính [1]..
Sau những bước đi đầu tiên tạo được ấn tượng, ông bầu Trần Viết Long lập đoàn Kim Chung 3. Lệ Thủy chuyển sang đây diễn chung với nghệ sĩ Thanh Hải trong vở "Bẽ bàng duyên mới" của soạn giả Ngọc Văn. Tên tuổi của Lệ Thủy bắt đầu nổi lên, trở thành cô đào chính sáng giá lúc vừa tròn 15 tuổi.
Sau đó Lệ Thủy hát ở đoàn Kim Chung 5, tại đây Lệ Thủy đóng cặp với nam nghệ sĩ Minh Phụng tạo thành một cặp đào - kép ăn ý, được báo chí thời đó phong tặng là cặp Bão biển vì mang lại doanh thu cao cho đoàn qua các vở Xin một lần yêu nhau, Đêm lạnh chùa hoang, Kiếp nào có yêu nhau,...
Năm 1975, Lệ Thủy gắn bó với Đoàn văn công TP. Hồ Chí Minh qua các vở diễn Cây sầu riêng trổ bông, Tiếng sóng Rạch Gầm, Khi bình minh trở lại,...
Tháng 2 năm 1984, nghệ sĩ Lệ Thủy được vinh dự tham gia Đoàn nghệ sĩ lưu diễn Tây Âu cùng với nghệ sĩ Bạch Tuyết, Diệp Lang, Ngọc Giàu, Minh Vương,....với các vở diễn Đời cô Lựu, Câu thơ yên ngựa,.. Báo chí thời đó gọi là đem chuông đi đánh xứ ngườiđầu tiên sau ngày miền Nam thống nhất. Sau chuyến đi về các nghệ sĩ trong đoàn đã hợp lại và thành lập nên Đoàn nghệ thuật 2-84. Vở tuồng Tô Ánh Nguyệt và Đời cô Lựu là hai vở tuồng khai trương cho đoàn 2-84. Ở sân khấu này, nghệ sĩ Lệ Thủy đã làm say đắm bao khán giả qua các vở tuồng Tô Ánh Nguyệt, Áo cưới trước cổng chùa, Trắng hoa mai, Kiếp chồng chung, Lôi vũ,...
Những năm đầu 1990s Lệ Thủy chủ yếu hoạt động ở lĩnh vực video cải lương. Một số vở cải lương từng gắn với tên tuổi nghệ sĩ Lệ Thủy khi hát ở đoàn Kim Chung 5 trước năm 1975 cũng được quay video như Đêm lạnh chùa hoang, Tây Thi, Máu nhuộm sân chùa, Kiếp nào có yêu nhau, Băng Tuyền nữ chúa,....Những năm sau 1990s, nghệ sĩ Lệ Thủy đi lưu diễn thường xuyên ở các tỉnh miền Tây, các vùng sâu, đem tiếng hát của mình gần hơn với khán giả nông thôn.
Sân khấu cải lương ngày càng gặp nhiều khó khăn. Nghệ sĩ Lệ Thủy cùng với nghệ sĩ Diệp Lang và Minh Vương đã thành lập chương trình "Những dấu ấn không phai" trực thuộc Nhà hát Trần Hữu Trang quy tụ các nghệ sĩ U50. U60 tham gia biểu diễn các vở tuồng kinh điển ngày xưa. Một số vở diễn của chương trình như Giẫc mộng đêm xuân, Tình mẫu tử, Một ngày làm vua, Đêm giao thừa,... Năm 2008, chương trình được hoạt động với tên gọi là nhóm xã hội hóa "Sân khấu vàng" trực thuộc Nhà hát Trần Hữu Trang nhằm tập hợp các nghệ sĩ tham gia biểu diễn đồng thời doanh thu từ chương trình dành vào cho hoạt động xây tặng nhà tình thương. Đến nay, "Sân khấu vàng" do Lệ Thủy và Minh Vương thành lập đã dựng các vở diễn như Sông dài, Lá sầu riêng, Một ông hai bà, Đêm lạnh chùa hoang,... và đã trao tặng hơn 30 căn nhà tình thương cho các gia đình khó khăn.
Hiện tại, nghệ sĩ Lệ Thủy vẫn cộng tác thường xuyên với Nhà hát Trần Hữu Trang trong những chương trình biểu diễn phục vụ công chúng và tham gia đi show ở các tỉnh.
Danh hiệu, giải thưởng
-
Giải Thanh Tâm (năm 1964) cùng với NSƯT Thanh Sang, Lệ Thủy cũng là nữ nghệ sĩ trẻ nhất đoạt giải này sau 10 lần tổ chức.
-
Giải Kim Khánh (1974)
-
Giải A1 Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc (1980).
-
Nghệ sỹ được yêu thích nhất năm 1989, hạng nhất trong top 10 với 4565 phiếu bầu chọn của đọc giả báo Sân khấu Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức.
-
Danh ca vọng cổ được yêu thích nhất năm 1990, hạng nhì trong top 10 (xếp sau NS Minh Vương) do báo Sân khấu Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức.
-
Nghệ sỹ được yêu thích nhất năm 1990, hạng 4 trong top 10 với 2664 phiếu bầu chọn của đọc giả báo Sân khấu Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức.
-
Giải Đôi nam - nữ diễn viên cải lương được yêu thích nhất năm 1992 (cùng với nghệ sĩ Minh Vương), hạng 1 với 7993 phiếu bầu chọn do báo Sân khấu Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức.
-
Nghệ sỹ đóng Video cải lương được yêu thích nhất năm 1992, hạng nhì trong top 10 (xếp sau NS Vũ Linh) với 4286 phiếu bầu chọn của đọc giả báo Sân khấu Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức.
-
Danh hiệu nghệ sĩ ưu tú năm 1993.
-
Kỷ lục Guinness Việt Nam 2008 cho Đôi bạn diễn lâu năm và ưng ý nhất (cùng với nghệ sĩ Minh Vương).
-
Giải Mai vàng cho hạng mục Nữ diễn viên cải lương được yêu thích nhất do báo Người lao động tổ chức năm 2008.
-
Giải Mai vàng cho hạng mục Nữ diễn viên cải lương được yêu thích nhất do báo Người lao động tổ chức năm 2009.
-
Danh hiệu nghệ sĩ nhân dân năm 2012 [2].
-
Giải thưởng truyền hình HTV Awards 2013 cho Nữ nghệ sĩ cải lương được yêu thích nhất
Trích từ: https://vi.wikipedia.org/wiki/L%E1%BB%87_Th%E1%BB%A7y_(ngh%E1%BB%87_s%C4%A9)