Ví phường vải là hình thức văn nghệ tự túc của người Nghệ Tĩnh mang đậm chất trữ tình. Bên cạnh đó, hát giặm là hình thức tự sự theo lối kể chuyện có vần vè. Mặc dù có một số điểm khác nhau nhưng hát ví và hát giặm đều là tiếng lòng thốt ra qua cách diễn xướng mộc mạc, điệu thức dung dị, ngôn từ đặc biệt của nhiều thế hệ người lao động Nghệ Tĩnh. Chính vì vậy mà tên gọi cũng như các nghiên cứu có thể gộp chung là ví giặm Nghệ Tĩnh.
Ngôn ngữ ví giặm có phần suất xứ ngôn ngữ thơ Việt Nam
Vì sao có thể khẳng định như vậy? Điều này được thể hiện trên nhiều phương diện, trong bài viết này chúng tôi đề cập đến một số phương diện tiêu biểu như sau.
Thứ nhất, dân ca ví giặm sử dụng phổ biến lớp từ toàn dân, trong đó, nhiều từ ngữ rất trau chuốt, mượt mà, ý nhị, thể hiện cách nghĩ, cách cảm nên thơ của các chàng trai, cô gái Nghệ Tĩnh
Thứ hai, ví giặm Nghệ Tĩnh sử dụng có hiệu quả các biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa, phúng dụ, khoa trương, v.v.. Ngoài ra, ví giặm chủ yếu dùng lối so sánh “lộ thiên” (có gần như đầy đủ công thức so sánh), dùng những sự vật rất gần gũi trong đời sống nhưng lại tạo được những liên tưởng tinh tế. Nghệ thuật ẩn dụ, lối nhân hóa khoa trương cũng được sử dụng nhiều, Chúng được liên kết lại với nhau làm cho dân ca ví giặm mang nhiều ý nghĩa sâu sắc,
Thứ ba, nhạc điệu dân ca ví giặm Nghệ Tĩnh dễ đi vào lòng người nhờ sự sâu lắng và da diết. Phần nhạc điệu được hình thành chủ yếu từ hiệp vần và ngắt nhịp. Nhạc tính của ví giặm còn được hình thành từ ngắt nhịp (ngừng giọng) trong từng câu, từng bài. Ngắt nhịp không chỉ thực hiện chức năng phân giới các thành phần câu, các câu mà còn thực hiện chức năng duy trì nhạc tính, qua đó tăng thêm sức mạnh biểu đạt ý nghĩa, góp phần thể hiện nội dung các câu ví giặm.
Những minh chứng chứng tỏ những vẻ đẹp của ví giặm qua các phương tiện ngôn ngữ của phương ngữ Nghệ Tĩnh.
Minh chứng thứ nhất: Trong giao tiếp hàng ngày, người Nghệ dùng giọng Nghệ. Chính vì vậy mà phương ngữ Nghệ Tĩnh có một vốn từ ngữ “rặt” địa phương. Những “đặc sản” địa phương này xuất hiện dày đặc trong ví giặm, trở thành những phương tiện biểu đạt đặc hữu, tạo được ấn tượng sâu sắc ở người tiếp nhận.
Từ những cách sử dụng từ xưng hô trong đời sống thường ngày cho thấy tính chất khẩu ngữ được thể hiện khá đậm đặc trong ví giặm Nghệ Tĩnh. Ngoài ra thì tính chất khẩu ngữ trong ví giặm Nghệ Tĩnh còn được bộc lộ qua cách sử dụng vốn từ ngữ địa phương.
Minh chứng thứ hai: Một nét đặc sắc của ví giặm Nghệ Tĩnh, đó là dùng hình thức chơi chữ bình dân nhưng rất độc đáo. Bên cạnh việc sử dụng có hiệu quả các hình thức chơi chữ của tiếng Việt, trong nhiều bài ví giặm, tác giả dân gian dùng tiếng Nghệ để chơi chữ.
Ngôn ngữ là nơi lưu giữ và thể hiện đặc trưng văn hóa của mỗi dân tộc
Ngôn ngữ chiếm một vị trí vô cùng quan trọng, nó chính là phương tiện, là cầu nối giúp con người trao đổi những hiểu biết của mình về văn hóa. Có thể khẳng định rằng ví giặm Nghệ Tĩnh bao chứa bên trong nó những đặc điểm, đặc trưng độc đáo của lối tư duy, quan điểm thẩm mỹ, đạo lý làm người, cách đối nhân xử thế, thái độ đối với cái thiện, cái ác, v.v. của một vùng địa lý - dân cư quen gọi là xứ Nghệ.
Trong bài viết dân ca ví giặm Nghệ Tĩnh là gì ở trên, chúng tôi đã cung cấp cho bạn một số nét về ví giặm Nghệ Tĩnh. Chúng ta hãy cùng nhau góp phần lưu giữ, bảo tồn vốn văn hóa dân gian - những viên ngọc quý dễ bị lãng quên. Hãy cùng sưu tầm, bảo tồn giá trị văn hóa phi vật thể này cần phải rốt ráo hơn nữa, làm tốt hơn nữa để giữ gìn bản sắc văn hóa của người Nghệ.
Nghe thêm Dân Ca Ví Giặm MP3 tại đây.